Kèn French horn, chính xác hơn nên được gọi đơn giản là Horn, là một trong những nhạc cụ cổ xưa nhất. Những mẫu đầu tiên thực chất được làm từ sừng của động vật như cừu đực hoặc một số loài gia súc. Thuật ngữ French horn được sử dụng phổ biến tại Hoa Kỳ, tuy nhiên đây thực chất là một cách gọi chưa chính xác, bởi phiên bản hiện đại của nhạc cụ này được phát minh tại Đức. Hiệp hội Kèn Horn Quốc tế đã vận động sử dụng tên gọi Horn từ năm một nghìn chín trăm bảy mươi mốt, dù kết quả đạt được vẫn còn hạn chế. Dù được gọi bằng tên nào, French horn vẫn là nhạc cụ không thể thiếu trong dàn nhạc giao hưởng, ban nhạc hòa tấu và các nhóm nhạc thính phòng.
Việc lựa chọn một cây French horn đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng. Do cấu trúc phức tạp trong quá trình chế tác và khối lượng lao động lớn để hoàn thiện nhạc cụ, French horn thuộc nhóm những nhạc cụ giao hưởng có giá thành cao. Chính vì vậy, việc chọn được cây kèn phù hợp nhất với nhu cầu sử dụng và mang lại chất âm bạn mong muốn là điều đặc biệt quan trọng.
Hướng dẫn này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đúng đắn bằng cách giải thích các bộ phận cơ bản của nhạc cụ và cách chúng hoạt động, mô tả những loại French horn khác nhau, đồng thời phân tích ưu và nhược điểm của từng loại.
Cấu Tạo Của Kèn French Horn
Mặc dù có nhiều loại French horn khác nhau, nhưng tất cả đều có những bộ phận cơ bản giống nhau, bao gồm các thành phần sau.
Chuông Kèn
Đây là phần loe rộng ở cuối nhạc cụ, nơi âm thanh được phát ra.
Rotor Và Cần Bấm Rotor
Khi người chơi nhấn một trong các cần bấm rotor, cao độ sẽ thay đổi nhờ việc rotor mở ra và dẫn luồng hơi đi qua một hoặc nhiều ống chỉnh âm.
Ống Dẫn Điều Hướng Âm
Đây là các đoạn ống bổ sung được nối với rotor. Khi nhấn các cần trong quá trình chơi, người thổi sẽ dẫn hơi qua những đoạn ống này, từ đó làm thay đổi cao độ.
Ống Gắn Miệng Thổi
Là đoạn ống thẳng dùng để gắn miệng thổi vào nhạc cụ.
Ống Chỉnh Âm Tổng
Đây là các ống kim loại có thể điều chỉnh nhằm thay đổi cao độ tổng thể của kèn. Đúng như tên gọi, chúng được sử dụng để chỉnh kèn đúng cao độ.
Van Xả Nước
Là cần gạt cho phép người chơi xả hơi ẩm tích tụ bên trong nhạc cụ.
Khi quyết định mua French horn, bạn sẽ có một số lựa chọn liên quan đến cấu tạo của các bộ phận này. Phần tiếp theo sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về từng lựa chọn.
Cơ Chế Liên Kết Rotor Bằng Dây Hoặc Cơ Khí
Các rotor trong French horn xoay để kết nối những đoạn ống khác nhau với nhau. Các đĩa rotor này nằm phía dưới các cần bấm điều khiển chuyển động của chúng. Cần bấm được kết nối với rotor thông qua dây siêu bền hoặc các thanh kim loại, thường được gọi là cơ chế liên kết cơ khí.
Liên kết bằng dây hoạt động rất êm và hầu như không phát ra tiếng động. Tuy nhiên, theo thời gian dây có thể bị đứt và cần được thay thế. Đây là kiểu liên kết phổ biến nhất tại Hoa Kỳ. Trong khi đó, người chơi châu Âu thường ưa chuộng liên kết cơ khí vì không cần thay thế, dù đôi khi có thể nghe thấy tiếng cơ khí trong những đoạn nhạc rất nhỏ.
Đường Kính Họng Chuông
Họng chuông là khu vực bên trong chuông kèn, nơi người chơi đặt tay khi biểu diễn. Họng chuông nhỏ giúp kiểm soát âm thanh dễ hơn, nhưng âm sắc sẽ mỏng và kém cộng hưởng. Họng chuông lớn mang lại âm thanh mở rộng, dày và đầy đặn hơn, tuy nhiên đòi hỏi kỹ năng kiểm soát cao hơn.
Vật Liệu Chuông Và Nhánh Đầu
Bất kỳ người chơi nghiêm túc nào cũng có thể cảm nhận được, và các nghiên cứu khoa học đã chứng minh, rằng vật liệu sử dụng cho chuông và nhánh đầu, tức phần nối giữa chuông và thân kèn, tạo ra sự khác biệt rõ rệt về âm sắc.
Đồng vàng tạo ra âm thanh sáng, nhấn mạnh dải cao và có độ phản hồi rất nhanh. Đồng hồng, còn được gọi là đồng đỏ hoặc đồng vàng đỏ, mang lại âm sắc trầm hơn với độ phản hồi mềm mại hơn. Hợp kim bạc niken cho âm thanh tối và trầm nhất.
Người chơi ở các khu vực khác nhau, gắn liền với những phong cách biểu diễn riêng biệt, thường lựa chọn các tổ hợp họng chuông và vật liệu khác nhau. Ví dụ, các nghệ sĩ tại Los Angeles và New York thường chọn kèn hợp kim bạc niken với họng chuông lớn, trong khi người chơi tại Chicago lại ưa chuộng kèn có họng chuông vừa hoặc nhỏ kết hợp chuông đồng vàng hoặc đồng hồng.
Chuông Tháo Rời
Nhiều cây French horn được thiết kế với chuông có thể tháo rời bằng cách xoay tách khỏi nhánh đầu. Thiết kế này được gọi là chuông tháo rời hoặc chuông vặn, cho phép nhạc cụ được đặt trong hộp nhỏ gọn hơn, thuận tiện cho việc di chuyển. Thiết kế này hầu như không có nhược điểm đáng kể và là một lựa chọn rất được ưa chuộng hiện nay.
Các Loại Kèn French Horn
Kèn French horn có ba loại chính bao gồm horn đơn, horn đôi và horn ba. Ngoài ra còn có một dạng horn ba đặc biệt được gọi là descant horn, sẽ được trình bày chi tiết hơn ở phần bên dưới. Mỗi loại kèn đều có những đặc điểm chuyên biệt và mục đích sử dụng riêng. Dưới đây, chúng ta sẽ phân tích từng loại cũng như xem xét loại kèn nào phù hợp nhất với từng trình độ người chơi, từ người mới bắt đầu cho đến nghệ sĩ chuyên nghiệp.
Kèn French Horn Đơn
Loại French horn cơ bản nhất và cũng có chi phí thấp nhất là kèn horn đơn. Dòng kèn này hoạt động với ba rotor và được chế tạo ở hai giọng chính là F và Bb. Nhờ giá thành hợp lý, trọng lượng nhẹ và dễ sử dụng, horn đơn là lựa chọn phổ biến dành cho học sinh và người mới bắt đầu.
Kèn Horn F
Trong nhóm horn đơn, horn F là mẫu thiết kế ra đời sớm hơn. Với cao độ thấp, horn F mang lại âm thanh cổ điển, tự nhiên, đặc biệt mạnh mẽ ở dải âm trầm và trung. Nhờ trọng lượng nhẹ, khả năng chơi tương đối dễ và chi phí thấp, horn F là lựa chọn phổ biến nhất cho người mới bắt đầu tại Hoa Kỳ. Mặc dù người chơi trung cấp và chuyên nghiệp đôi khi vẫn sử dụng horn F cho một số buổi biểu diễn, nhưng họ thường nhận thấy những hạn chế nhất định, do loại kèn này không đạt độ chính xác cao ở các quãng âm cao.
Mẫu Yamaha YHR 314II Student F French Horn sở hữu đường kính ống trong khoảng 12 mm, giúp học sinh dễ dàng tạo ra âm thanh đầy đặn và ổn định hơn từ nhạc cụ.
Kèn Horn Bb
Một giải pháp ban đầu nhằm khắc phục những hạn chế của horn F ở quãng cao là điều chỉnh thiết kế kèn sang giọng cao hơn, từ đó horn Bb ra đời. Nhờ khả năng kiểm soát cao độ chính xác hơn ở các nốt cao cùng trọng lượng thân kèn nhẹ, horn Bb được một số nghệ sĩ có kinh nghiệm lựa chọn khi biểu diễn những tác phẩm nhất định. Tuy nhiên, nếu sử dụng như nhạc cụ chính, horn Bb vẫn tồn tại những hạn chế như âm sắc kém hấp dẫn hơn ở dải trầm và trung, đồng thời không thể chơi đầy đủ tất cả các nốt ở quãng thấp.
Mẫu Yamaha YHR 322II Student Bb French Horn sử dụng thiết kế ống thổi thuôn dần, giúp cải thiện độ chính xác cao độ và khả năng phản hồi ở các quãng thấp.
Kèn French Horn Đôi
Horn đôi được thiết kế nhằm giải quyết những vấn đề mà horn đơn gặp phải, đồng thời cải thiện khả năng phản hồi trên toàn bộ âm vực của French horn. Thông qua kỹ thuật thiết kế hệ thống ống phức tạp, horn đôi có khả năng chuyển đổi giữa hai giọng F và Bb nhờ rotor thứ tư. Rotor này được điều khiển bằng ngón cái tay trái và có tác dụng loại bỏ khoảng 1,2 mét ống khỏi cột khí dao động bên trong kèn. Một số mẫu horn còn cho phép thay đổi cơ chế hoạt động của cần bấm, biến nhạc cụ thành horn F khi được kích hoạt.
Nhờ tính linh hoạt cao, horn đôi rất được ưa chuộng làm nhạc cụ chính cho người chơi trình độ trung cấp và chuyên nghiệp. Tuy nhiên, chi phí cao hơn và trọng lượng lớn hơn có thể khiến horn đôi không phải là lựa chọn lý tưởng cho học sinh nhỏ tuổi, tùy thuộc vào mức độ cam kết và thời gian theo đuổi nhạc cụ.
Một yếu tố quan trọng cần cân nhắc khi lựa chọn horn là kiểu quấn ống, tức cách hệ thống ống được cuộn lại trên thân kèn. Đối với horn đôi, có hai kiểu quấn ống cơ bản. Kiểu Kruspe bố trí rotor thứ tư nằm phía trên ba rotor còn lại khi kèn ở tư thế chơi, giúp rút ngắn khoảng cách liên kết giữa cần bấm điều khiển rotor thứ tư và chính rotor đó.
Conn 8D CONNstellation Series Double Horn là lựa chọn phổ biến của nhiều nghệ sĩ chuyên nghiệp, sử dụng kiểu quấn Kruspe và được chế tạo với các vật liệu như hợp kim nickel bạc, đồng hồng hoặc đồng vàng.
Kiểu quấn Geyer, cũng được đặt theo tên nhà thiết kế người Đức giống như Kruspe, bố trí rotor thứ tư phía sau rotor thứ ba. Do cơ cấu liên kết phải đi qua ba rotor còn lại nên chiều dài truyền động lớn hơn.
Mẫu Yamaha YHR 567 là dòng horn trung cấp sử dụng kiểu quấn Geyer, kết hợp ống thổi bằng đồng vàng thuôn dần, giúp cải thiện độ nhạy và khả năng phản hồi khi chơi.
Kèn French Horn Đôi Trình Độ Trung Cấp Và Chuyên Nghiệp
Horn F đơn là lựa chọn phổ biến cho người mới bắt đầu, trong khi horn đôi thường được thiết kế và chế tạo dành cho người chơi trình độ trung cấp và chuyên nghiệp. Cả hai phân khúc này đều sở hữu kết cấu được cải tiến và vật liệu chất lượng cao, trong đó các mẫu horn chuyên nghiệp còn được gia công tinh xảo hơn nhằm mang lại âm sắc tối ưu và khả năng biểu cảm vượt trội.
Mặc dù giá thành của horn đôi cao hơn horn đơn, một số học sinh và người học nghiêm túc có thể xem đây là khoản đầu tư dài hạn hợp lý, bởi họ có thể tiếp tục sử dụng nhạc cụ này khi kỹ năng và trình độ biểu diễn ngày càng phát triển.
Sở hữu đường kính ống hẹp, thân kèn làm từ đồng vàng bền bỉ cùng các đặc điểm đạt tiêu chuẩn chuyên nghiệp nhưng có mức giá hợp lý, Conn 6D Artist Series là lựa chọn phù hợp cho những người chơi đang tìm kiếm chiếc French horn đôi đầu tiên của mình.
Kèn French Horn Ba
Trong khi horn đôi về cơ bản kết hợp horn F và horn Bb trong cùng một nhạc cụ, horn ba còn bổ sung thêm một hệ thống nữa là horn alto F. Nhờ khả năng phản hồi tốt hơn ở các quãng cao, horn ba ngày càng trở thành lựa chọn phổ biến, đặc biệt đối với các nghệ sĩ chuyên nghiệp. Tuy nhiên, một số người chơi có thể xem trọng lượng lớn hơn và mức giá cao hơn là những điểm hạn chế đáng cân nhắc.
Mẫu Yamaha YHR 891 Custom Series Triple French Horn sở hữu thân kèn bằng đồng thau không phủ sơn, giúp tăng cường các đặc tính âm thanh tự nhiên của nhạc cụ.
Kèn Descant Horn
Khi đang trong giai đoạn phát triển kỹ năng, bạn có thể tìm kiếm một nhạc cụ có độ ổn định cao hơn ở các quãng cao mà không quá chú trọng đến dải âm trầm và trung. Trong trường hợp này, descant horn, về bản chất là một loại horn đôi kết hợp giữa Bb và alto F, có thể là lựa chọn phù hợp. Nhẹ hơn và có mức giá dễ tiếp cận hơn so với horn ba, descant horn được nhiều người chơi ưa chuộng khi biểu diễn các tác phẩm tập trung vào dải âm cao của French horn.
Hans Hoyer RT92 Series Descant Horn được phát triển với sự hợp tác của Rick Todd trong thời gian ông giữ vị trí Principal Horn của Dàn Nhạc Thính Phòng Los Angeles.
Kèn French Horn Diễu Hành
Dù có thiết kế rất đẹp mắt, kiểu quấn ống của French horn tiêu chuẩn lại không phù hợp nếu bạn cần biểu diễn khi diễu hành. Trong môi trường marching band, French horn được cải tiến với kiểu thân kèn chuyên biệt, cho phép người chơi cầm và hướng kèn thẳng về phía trước tương tự như trumpet.
Mẫu King 1122 Ultimate Series Marching Bb French Horn được lên giọng Bb nhằm đảm bảo độ chính xác ở quãng cao, đồng thời trang bị miệng chuông có đường kính khoảng 25,4 cm, mang lại khả năng khuếch đại âm thanh mạnh mẽ.
Kèn Mellophone
Mellophone ở giọng F là một lựa chọn thay thế cho French horn diễu hành giọng Bb. Nhạc cụ này phổ biến hơn trong phong cách marching band hiện đại nhờ âm sắc mang tính alto rõ rệt, khác với màu âm trầm và tối hơn của French horn truyền thống.
Yamaha YMP 204M Series Marching F Mellophone là một nhạc cụ có thiết kế cân đối, đặc biệt nổi bật ở dải âm cao. Mẫu kèn này sở hữu đường kính ống khoảng 11,7 mm và miệng chuông bằng đồng vàng đường kính khoảng 25,4 cm, mang lại âm thanh rõ ràng và giàu năng lượng.
