Bảng Cộng Hưởng Và Vai Trò Then Chốt Trong Âm Thanh Piano
Bảng cộng hưởng là một trong những bộ phận quan trọng nhất của đàn piano, nhưng lại thường bị hiểu sai. Có rất nhiều lời quảng cáo, thậm chí mang màu sắc “thần bí”, được đưa ra xoay quanh quy trình chế tạo và loại gỗ dùng cho bảng cộng hưởng. Dù nghe hấp dẫn, những tuyên bố này lại không phản ánh đúng nguyên lý hoạt động thực tế của đàn piano.
Chính sự thiếu hiểu biết này đã cản trở sự đón nhận của một cải tiến vượt bậc trong ngành chế tạo piano hiện đại: bảng cộng hưởng dán nhiều lớp.
Bảng Cộng Hưởng Hoạt Động Như Thế Nào
Khi một phím đàn được nhấn, búa đàn sẽ gõ vào dây khiến dây rung lên. Đầu kia của dây tỳ lên ngựa đàn – một bộ phận gắn chặt vào bảng cộng hưởng. Sự rung động của dây được truyền qua ngựa đàn và làm rung bảng cộng hưởng. Chính sự rung động của bảng cộng hưởng tạo ra âm thanh mà tai chúng ta nghe được.
Hầu hết các bảng cộng hưởng đều có độ cong nhẹ gọi là crown. Crown, cùng với lực ép xuống từ dây đàn lên ngựa, tạo nên một hệ thống cân bằng giúp truyền năng lượng từ dây đến bảng cộng hưởng một cách hiệu quả.
Những Hạn Chế Của Bảng Cộng Hưởng Gỗ Nguyên Khối
Bảng cộng hưởng truyền thống được ghép từ các tấm gỗ vân thẳng (chủ yếu là spruce – gỗ thông trắng). Mặc dù loại bảng này đã được cải tiến qua hàng thế kỷ, nhưng vẫn tồn tại nhiều nhược điểm:
Gỗ nguyên khối co giãn theo độ ẩm, khiến crown thay đổi theo mùa, ảnh hưởng đến âm thanh và độ ổn định của đàn.
Sau một thời gian, crown có thể bị xẹp xuống, khiến tiếng đàn trở nên cộc cằn và giảm độ ngân.
Dễ phát sinh lỗi kỹ thuật như nứt nẻ hay lằn ép, gây tốn kém cho bảo hành.
Lịch Sử Của Bảng Cộng Hưởng Dán
Ngay từ thế kỷ 19, nhiều nhà sản xuất đã thử nghiệm bảng cộng hưởng dạng kẹp lớp (gọi là laminated), với mục tiêu tăng độ ổn định và giảm nguy cơ nứt vỡ. Tuy nhiên, các bảng hợp lớp đời đầu – như bảng Storytone của hãng Story & Clark – lại bị đánh giá kém do chất liệu và thiết kế chưa tối ưu.
Từ thập niên 1970, Wurlitzer là hãng đầu tiên sản xuất đại trà đàn piano với bảng cộng hưởng hợp lớp được thiết kế chú trọng đến hiệu năng âm thanh. Rồi đến cuối thập niên 1980, kỹ sư Delwin Fandrich tại Baldwin đã thực hiện một cuộc cách mạng về thiết kế bảng hợp lớp – với nghiên cứu, thử nghiệm và phân tích rung động hiện đại.
Cuộc Cách Mạng Trong Thiết Kế Bảng Dán
Mãi đến thập niên 1970, Wurlitzer mới tạo nên bước ngoặt bằng việc chế tạo bảng cộng hưởng dán với hiệu suất âm thanh làm tiêu chí chính. Họ điều chỉnh góc vân gỗ và thiết kế lại xương sườn, giúp bảng cộng hưởng dán lần đầu tiên thể hiện được âm thanh chất lượng cao.
Đến cuối thập niên 1980, kỹ sư Delwin Fandrich (làm việc tại Baldwin) đã tiên phong thực hiện nghiên cứu modal-analysis đầu tiên trên bảng cộng hưởng dán. Kết quả cho thấy, nếu các lớp gỗ có góc vân chéo nhau nhỏ hơn 45°, bảng sẽ hoạt động giống bảng nguyên khối nhưng ổn định và bền hơn. Thiết kế tối ưu được xác định là góc vân chéo khoảng 15–30°.
Ưu Điểm Vượt Trội Của Bảng Cộng Hưởng Dán Nhiều Lớp
Ổn định âm thanh trước biến đổi độ ẩm: Nhờ cấu tạo chéo nhiều lớp, bảng dán không bị cong vênh theo mùa như bảng nguyên khối. Điều này giúp đàn giữ được độ “crown” và ổn định về âm thanh trong thời gian dài.
Khả năng chống nứt và biến dạng cao: Bảng cộng hưởng dán có khả năng chống lại các vết nứt, vết hằn (compression ridge) và các hư hại do biến đổi khí hậu, giúp tăng tuổi thọ đàn và giảm chi phí bảo hành.
Chất lượng âm thanh đồng đều giữa các cây đàn: Nhờ tính nhất quán trong chế tạo, các cây đàn cùng dòng sẽ có âm sắc gần như giống nhau, giúp khách hàng dễ dàng lựa chọn hơn.
Hiệu suất âm thanh duy trì bền vững: Âm thanh từ bảng dán ít bị thay đổi theo thời gian, giúp người chơi luôn cảm nhận được chất lượng ổn định.
Bảo tồn tài nguyên gỗ quý: Vì phần lõi không cần phải đẹp như lớp ngoài, nên có thể tận dụng các thanh gỗ ngắn, hẹp, góp phần tiết kiệm tài nguyên mà vẫn giữ nguyên chất lượng âm thanh.
Một Vài Hạn Chế Còn Tồn Tại
Định kiến thị trường: Do di sản không mấy tốt đẹp từ bảng dán thế hệ đầu, nhiều hãng sản xuất vẫn e ngại sử dụng thuật ngữ “laminated” trong quảng bá, thay vào đó dùng các cụm từ như “all-spruce”, “veneered”, “meniscus” (Hailun), hay “surface tension” (Samick) để tạo sự tin tưởng hơn cho người tiêu dùng.
Chi phí sản xuất không hề rẻ: Để đạt được chất lượng cao, bảng dán đòi hỏi dây chuyền máy móc hiện đại và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt. Vì vậy, công nghệ này phù hợp với các dòng sản phẩm đại trà hơn là đàn piano cỡ lớn, sản xuất giới hạn.
Kết Luận
Cách đây vài thập kỷ, bảng cộng hưởng dán nhiều lớp bị xem là kém chất lượng so với bảng nguyên khối. Nhưng ngày nay, với kỹ thuật chế tạo hiện đại và thiết kế thông minh, bảng dán đã chứng minh được khả năng âm thanh tuyệt vời, độ bền vượt trội và tính ổn định cao.
Nếu bạn đang chọn mua đàn piano, đừng vội loại bỏ những cây đàn sử dụng bảng cộng hưởng dán. Hãy lắng nghe, cảm nhận và đánh giá bằng chính đôi tai và cảm xúc của bạn. Nếu cây đàn mang lại âm thanh bạn yêu thích, thì việc nó sở hữu bảng cộng hưởng dán nên được xem là một điểm cộng giá trị, chứ không phải điều khiến bạn lo ngại.
Xem Thêm:
