Cách tốt nhất để cải thiện khả năng chơi trumpet, cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn, chính là khởi động đúng cách. Một quy trình khởi động hiệu quả không chỉ giúp bạn phát triển các kỹ năng nền tảng một cách toàn diện và bền vững hơn, mà còn giúp bạn tận dụng tối đa thời gian luyện tập sau đó. Điều này đúng với mọi đối tượng, từ người mới bắt đầu hoàn toàn cho đến những nhạc công hàng đầu thế giới – những người chơi giỏi nhất luôn là những người khởi động đúng cách.
Vì Sao Chúng Ta Cần Khởi Động?
Trước khi đi vào các nội dung cụ thể, chúng ta nên dành chút thời gian để hiểu vì sao việc khởi động trước khi luyện tập hoặc biểu diễn lại quan trọng, cũng như những lợi ích mà một quy trình khởi động mang lại. Trước hết, khởi động giúp kéo giãn các nhóm cơ được sử dụng khi chơi trumpet và hạn chế nguy cơ chấn thương, tương tự như cách các vận động viên luôn khởi động trước khi thi đấu. Với trumpet, nếu bạn cố gắng chơi các nốt cao hoặc thổi với cường độ lớn khi chưa khởi động kỹ, các cơ ở mặt và môi rất dễ bị tổn thương.
Bên cạnh đó, các bài tập khởi động là một phương pháp hiệu quả để hình thành những thói quen chơi nhạc tốt. Chính những thói quen này sẽ giúp bạn tiến bộ và trở thành một người chơi trumpet tốt hơn theo thời gian. Thông qua khởi động, bạn có thể luyện tập đầy đủ các yếu tố thể chất và kỹ thuật, từ tư thế, hơi thở cho đến kỹ thuật ngón tay và khả năng kiểm soát các nốt cao. Những nội dung này dễ tập trung luyện trong phần khởi động vì các bài tập thường đơn giản, có mục tiêu rõ ràng và được lặp lại nhiều lần. Khi chuyển sang chơi các bản nhạc khác, bạn sẽ thấy mọi thứ trở nên dễ dàng hơn nhờ nền tảng kỹ thuật đã được xây dựng từ khâu khởi động.
Những Nội Dung Nên Có Trong Quy Trình Khởi Động
Như đã đề cập, phần khởi động có thể bao quát toàn bộ các yếu tố thể chất và kỹ thuật trong quá trình chơi trumpet, vì vậy bạn nên cố gắng đưa tất cả những yếu tố này vào quy trình khởi động của mình để đảm bảo chúng được phát triển đồng đều. Một quy trình khởi động hoàn chỉnh có thể bao gồm tư thế, hơi thở và khả năng kiểm soát hơi, tạo âm và chất lượng âm thanh, luyện quãng, articulation bao gồm đánh lưỡi và luyến, kỹ thuật bấm van và kiểm soát cường độ âm thanh. Nghe có vẻ nhiều, nhưng trên thực tế, một số bài tập có thể rèn luyện đồng thời nhiều kỹ năng. Khi bạn hình thành thói quen khởi động thường xuyên, những bài tập này sẽ trở nên rất tự nhiên.
Tư Thế
Yếu tố đầu tiên cần chú ý khi luyện tập là tư thế, tức cách bạn đứng hoặc ngồi khi cầm và chơi trumpet. Tư thế ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hít thở sâu cũng như sự linh hoạt của các ngón tay phải khi bấm van, vì vậy việc xây dựng tư thế đúng sẽ tạo ra sự khác biệt rất lớn trong chất lượng chơi nhạc.
Nếu bạn đứng, hãy đảm bảo hai bàn chân đặt thẳng, cách nhau khoảng bằng vai, đầu gối thả lỏng và không khóa cứng. Nếu bạn ngồi, hãy ngồi về phía trước của ghế để bàn chân đặt phẳng trên sàn. Chiếc ghế sử dụng cần đủ chắc chắn để nâng đỡ toàn bộ trọng lượng cơ thể, vì ghế sofa hoặc ghế bành không phù hợp cho việc luyện tập trumpet.
Tiếp theo, hãy giữ lưng và cổ thẳng để cơ thể ở tư thế cao ráo và cân đối. Một mẹo nhỏ là tưởng tượng có một sợi dây kéo từ đỉnh đầu lên trên, giống như một con rối – nghe có vẻ hơi kỳ lạ nhưng lại rất hiệu quả. Cuối cùng, hãy thả lỏng vai. Khi làm thẳng lưng, vai rất dễ bị căng hoặc co lên, nhưng giữ vai thư giãn sẽ giúp hơi thở tự nhiên hơn và tránh tích tụ căng thẳng cơ bắp.
Một bài khởi động tư thế đơn giản khác là hít sâu đồng thời nâng hai tay lên, giữ nguyên tư thế đó rồi hạ tay xuống trong khi vẫn giữ hơi. Hãy chú ý cảm nhận tư thế, đặc biệt là sự nâng và mở rộng của lồng ngực, sau đó thở ra nhưng vẫn cố gắng giữ tư thế này càng nhiều càng tốt. Việc duy trì phần thân trên ở trạng thái “mở rộng” sẽ hỗ trợ rất hiệu quả cho việc kiểm soát hơi khi bạn bắt đầu chơi trumpet.
Hơi Thở
Những hơi thở dài và sâu là nền tảng để tạo ra âm thanh trumpet tròn đầy, ổn định và có kiểm soát, vì vậy việc luyện thở là phần không thể thiếu trong quá trình khởi động. Bạn nên sử dụng máy đếm nhịp đặt ở mức 60 nhịp mỗi phút hoặc sử dụng kim giây của đồng hồ để canh thời gian cho các bài tập thở. Nhiều người sẽ nhận ra rằng khả năng đếm nhịp của mình dễ bị nhanh lên khi bắt đầu thiếu hơi, vì vậy việc có mốc thời gian cố định là rất quan trọng.
Bạn có thể bắt đầu bằng cách hít vào trong bốn nhịp và thở ra trong bốn nhịp, cố gắng hít đầy hơi và đẩy hết không khí ra ngoài khi thở. Hãy chú ý cảm nhận bụng phình ra khi hít vào và hóp lại khi thở ra, đồng thời giữ cổ họng thả lỏng và mở rộng, giống như khi bạn ngáp. Thực hiện bài tập này vài lần liên tiếp, không ngắt quãng giữa các lần lặp.
Sau đó, hãy thay đổi độ dài của hơi hít vào và thở ra theo chuỗi bài tập gồm hít bốn nhịp thở bốn nhịp, hít ba nhịp thở tám nhịp, hít hai nhịp thở mười hai nhịp và hít một nhịp thở mười sáu nhịp. Ở mỗi bài tập, thời gian hít vào được rút ngắn trong khi thời gian thở ra kéo dài hơn, phản ánh sát hơn cách sử dụng hơi trong khi chơi nhạc thực tế, khi người chơi chỉ có một khoảng thời gian rất ngắn để lấy hơi trước một câu nhạc dài. Theo thời gian, bạn có thể thay đổi các con số này để thử thách khả năng kiểm soát hơi tốt hơn và giúp việc luyện tập luôn mới mẻ.
Tạo Âm Và Chất Lượng Âm Thanh
Bây giờ là lúc bắt đầu chơi những nốt nhạc đầu tiên. Chúng ta sẽ khởi động phần này bằng một bài tập rất gần với các bài luyện thở ở trên, nhưng lần này sẽ kết hợp với việc giữ một nốt dài trong suốt hơi thở ra.
Hãy chọn một nốt thoải mái, ví dụ như nốt Đô trầm hoặc nốt Son trên khuông nhạc khóa Sol, sau đó hít một hơi thật sâu và giữ nốt đó ở mức cường độ vừa phải trong thời gian lâu nhất có thể.
Trong lúc chơi, hãy lắng nghe thật kỹ âm thanh phát ra. Âm lượng và cao độ của nốt nhạc nên được giữ ổn định, không rung lắc hay chênh phô, và âm thanh cần tròn, dày, giàu nhạc tính nhất có thể. Để làm được điều này, bạn cần duy trì một luồng hơi mạnh mẽ và đều đặn.
Nếu bạn gặp khó khăn, hãy kiểm tra lại xem mình đã hít đủ hơi hay chưa, đồng thời đảm bảo vai, cổ và khuôn mặt luôn thả lỏng, không bị căng cứng, và đẩy một lượng hơi đủ lớn xuyên suốt qua nhạc cụ.
Bạn nên luyện tập các nốt dài trên toàn bộ quãng âm của mình, dù quãng đó rộng hay hẹp. Bạn có thể sử dụng các nốt trong một gam quen thuộc, không nhất thiết lúc nào cũng là gam Đô trưởng, hoặc chuyển ngẫu nhiên giữa các nốt để rèn khả năng kiểm soát cao độ.
Quãng, Articulation Và Cường Độ Âm Thanh
Việc di chuyển linh hoạt giữa các nốt trong toàn bộ quãng âm của trumpet là một kỹ năng rất quan trọng khi chơi các bản nhạc. Chúng ta cần có khả năng chơi những quãng nhảy lớn một cách dễ dàng tương tự như khi chơi các nốt liền kề nhau.
Một cách hiệu quả để luyện tập điều này là thông qua các bài tập arpeggio, bởi chúng buộc người chơi phải di chuyển liên tục trong quãng âm của nhạc cụ. Khi luyện các bài tập arpeggio, hãy hít một hơi thật sâu ở đầu bài và sau mỗi chỗ nghỉ. Trong quá trình đi lên và đi xuống, bạn sẽ cần thay đổi vị trí của lưỡi, hãy nghĩ đến âm “ti” khi đi lên và “ta” khi đi xuống để hỗ trợ việc chuyển nốt.
Bạn có thể luyện các bài tập này bằng cách đánh lưỡi hoặc luyến, đồng thời thay đổi cường độ âm thanh. Hãy cố gắng tạo ra sự khác biệt rõ rệt giữa các cách chơi, từ những nốt có dấu nhấn mạnh mẽ, những câu luyến mượt mà hoàn toàn, âm thanh forte lớn và chắc, cho đến những âm piano rất nhỏ và nhẹ như tiếng thì thầm.
Bạn cũng có thể nâng cao độ khó bằng cách luyện ở nhiều giọng khác nhau, di chuyển lên xuống theo từng nửa cung hoặc theo quãng năm để mở rộng khả năng kiểm soát quãng.
Các bài tập vocalize và lip slur cũng là những dạng bài tập rất phổ biến để rèn luyện khả năng chuyển nốt. Vocalize là những bài tập chậm giúp cải thiện sự mượt mà khi chuyển giữa các nốt, trong khi lip slur là các bài tập chuyển nốt với cùng một thế bấm, giúp người chơi tập trung vào chuyển động của lưỡi và hơi thở để thay đổi cao độ. Có rất nhiều giáo trình chuyên về các dạng bài tập này, bắt đầu từ mức cơ bản và tiến dần đến trình độ rất cao.
Lưỡi Và Ngón Tay
Chúng ta cũng cần khởi động lưỡi để có thể bắt đầu nốt chính xác và chơi các chuỗi nốt lặp nhanh một cách rõ ràng. Các bài tập gam là công cụ rất hiệu quả để rèn luyện kỹ năng này.
Bạn có thể chơi gam bằng cách lặp lại mỗi nốt theo cùng một tiết tấu, tập trung vào articulation của các nốt lặp và lắng nghe cẩn thận để đảm bảo mỗi nốt đều sạch, rõ và dứt khoát.
Việc chơi gam ở tốc độ nhanh trong khi đánh lưỡi từng nốt cũng là cách tuyệt vời để luyện khả năng bấm và nhả van nhanh, chính xác bằng các ngón tay phải. Hãy lắng nghe thật kỹ để chắc chắn rằng lưỡi và ngón tay di chuyển đồng thời, tránh tình trạng nốt bị nhòe hoặc không rõ ràng.
Bạn cũng có thể luyện bài tập này dưới dạng luyến để tập trung hoàn toàn vào chuyển động của các ngón tay. Đảm bảo bạn bấm van dứt khoát và nhả van nhanh, gọn.
Đối với những người chơi ở trình độ cao hơn, phần khởi động này cũng là thời điểm phù hợp để luyện double tonguing và triple tonguing, tuy nhiên đây là một chủ đề chuyên sâu hơn và có thể dành cho một bài viết khác.
Kết Luận
Trong các phần khởi động ở trên, chúng ta đã bao quát những yếu tố cốt lõi của việc chơi trumpet thông qua các bài tập nhắm vào từng khía cạnh cụ thể, đồng thời luôn ý thức rõ mục tiêu của mỗi bài tập.
Điều này cực kỳ quan trọng, bởi chỉ đơn thuần chơi các bài tập sẽ không tự động giúp bạn chơi giỏi hơn. Việc lắng nghe âm thanh của chính mình và cảm nhận cảm giác khi chơi từng bài tập mới là yếu tố giúp bạn tiến bộ nhanh chóng.
Bạn hoàn toàn có thể điều chỉnh các bài tập này để tập trung vào những điểm khác nhau trong quá trình chơi, cũng như phù hợp với trình độ của bản thân. Hy vọng rằng nội dung trên đã mang đến cho bạn những ý tưởng ban đầu và một khung khởi động vững chắc để tiếp tục phát triển.
Chúc bạn luyện tập hiệu quả và đừng quên, hãy luôn khởi động trước khi chơi trumpet.
Xem thêm:
