Từng có thời, đàn grand piano dưới 5 feet bị coi thường đến mức giới kỹ thuật viên châm biếm gọi chúng là “đồ vật hình dáng giống piano.” Vỏ đàn ngắn của những cây piano này khiến độ dài dây và thiết kế bảng cộng hưởng bị giới hạn nghiêm trọng, dẫn đến âm thanh thường không đạt. Vì thiếu chất lượng âm nhạc, phần lớn người mua chỉ xem chúng như một món nội thất chứ không phải nhạc cụ thực thụ. Để cạnh tranh trong phân khúc này, các nhà sản xuất thường phải tối giản chi phí, đôi khi cắt giảm cả vật liệu đến mức đàn chỉ vừa đủ bền để không rã ra.
Nhưng thời thế đã thay đổi. Dù phần nào những điều trên vẫn đúng, ngày nay, công nghệ thiết kế và chế tạo đàn nhỏ đã có những bước tiến dài. Phần mềm thiết kế tỉ lệ dây, cải tiến trong cấu trúc bảng cộng hưởng, toàn cầu hóa và sản xuất vi tính hóa đã giúp tạo ra những cây grand piano nhỏ gọn, giá rẻ nhưng vẫn đầy đủ chức năng và mang lại trải nghiệm chơi nhạc thỏa mãn. Điều này đã khiến tôi thay đổi suy nghĩ, khi tại một hội chợ triển lãm gần đây, tôi nghe thấy âm thanh tuyệt đẹp từ một cây piano — và kinh ngạc nhận ra nó chỉ dài 1,47 mét. Tôi quyết định đã đến lúc nhìn nhận lại những cây đàn nhỏ này. Dĩ nhiên, không phải cây nào cũng giống nhau, nên cần có hướng dẫn khi chọn mua và đánh giá.
Âm Trầm: Vấn Đề Nan Giải Của Đàn Nhỏ
Điểm bắt đầu là dây trầm. Thông thường, đây là những dây dài nhất trong một cây piano, được quấn đồng. Nhưng vì kích thước nhỏ, những cây grand mini buộc phải làm dây trầm dày hơn để bù cho độ dài thiếu hụt. Dây dày hơn dẫn đến độ "phi điều hòa" (inharmonicity) cao hơn, tức là các bồi âm của nó lệch khỏi tần số lý thuyết. Điều này làm tai người khó nhận ra cao độ chuẩn của nốt nhạc. Khi thử đàn, bạn nên chơi từng nốt ở quãng trầm để kiểm tra xem nốt nào bắt đầu nghe không rõ ràng nữa. Nếu bạn không thể ngân nga theo nốt đó, rất có thể âm thanh không đủ rõ để cảm nhận. Nếu vùng âm mờ nằm trong khoảng bạn thường chơi, cây đàn có thể không mang lại trải nghiệm âm nhạc như mong đợi.
Cần chú ý thêm vùng chuyển tiếp giữa âm trung và trầm. Những dây treble chưa quấn đồng thấp nhất đôi khi tạo ra âm thanh mơ hồ hoặc "dị giới" so với những dây quấn đồng ngay bên dưới.
Âm Trầm Mờ, Dập Và Không Kéo Dài
Ngay cả khi cao độ rõ ràng, âm sắc trầm vẫn có thể yếu. Bảng cộng hưởng của đàn nhỏ có diện tích nhỏ, dễ bị làm quá cứng nếu không thiết kế cẩn thận. Ngoài ra, nếu cầu ngựa đặt sai vị trí, âm rung dễ bị nghẹt. Với âm trầm, bảng cộng hưởng cần có độ linh hoạt cao. Nếu không, tiếng trầm sẽ đục, cụt và kém ngân vang. Khi thử đàn, hãy chú ý độ vang và khả năng duy trì âm ở quãng trầm. Tránh chọn đàn có tiếng nghẹt và thiếu sức sống.
Những Nỗ Lực Cải Thiện Thiết Kế Đàn Nhỏ
Các nhà thiết kế piano hiện đại đang dần khắc phục những nhược điểm cố hữu của đàn nhỏ. Trớ trêu thay, trở ngại lớn nhất lại đến từ bộ phận tiếp thị. Một trong những lỗi thiết kế thường gặp là cố kéo dài dây trầm nhất có thể — để quảng bá rằng đàn cho âm trầm tốt hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, dây quá dài khiến cầu ngựa phải đặt ở vị trí không tối ưu, làm mất đi độ cộng hưởng. Ngược lại, dây ngắn hơn một chút lại cho phép bố trí cầu ngựa hợp lý hơn, cải thiện độ vang và âm thanh tổng thể. Vì vậy, nếu người bán cố thuyết phục bạn bằng việc "đàn của chúng tôi có dây trầm dài hơn," hãy cảm ơn và tiếp tục tìm hiểu những cây đàn khác — có thể đó mới là cây đàn tốt hơn.
Âm Treble: Nơi Đàn Nhỏ Tỏa Sáng
Dù âm trầm còn nhiều hạn chế, âm treble của đàn nhỏ lại thường rất hay. Bởi lẽ, dây của ba quãng tám cao nhất trong bất kỳ cây đàn nào vốn đã ngắn, nên không bị ảnh hưởng nhiều bởi kích thước đàn. Hơn nữa, độ cứng của bảng cộng hưởng — vốn gây bất lợi cho âm trầm — lại giúp cải thiện tần số cao.
Bàn Phím Và Cảm Giác Bấm Phím
Cảm giác chơi đàn phụ thuộc phần nào vào độ dài phím, cụ thể là khoảng cách từ đầu phím đến điểm cân bằng (nằm phía trong đàn, sau nắp che bàn phím). Nếu khoảng cách này ngắn — điều thường thấy ở đàn nhỏ — thì sẽ có sự khác biệt rõ giữa cảm giác khi chơi ở đầu phím và khi chơi gần nắp che. Điều này gây khó khăn trong việc kiểm soát lực bấm. Các hãng sản xuất có cách chia chiều dài đàn khác nhau giữa phần trước (bàn phím và cơ cấu phím) và phần sau (dây và bảng cộng hưởng), ảnh hưởng đến khả năng điều khiển phím. Người mới học hoặc chơi giải trí có thể không cảm nhận rõ, nhưng người chơi nâng cao nên kiểm tra kỹ độ kiểm soát của cơ phím trên đàn nhỏ.
Giá Rẻ Nhưng Không Ảnh Hưởng Chất Lượng
Ngoài những yếu tố ảnh hưởng bởi kích thước, hoàn toàn có thể sản xuất đàn nhỏ với chất lượng cao tương đương đàn lớn. Nhiều hãng đã làm điều đó với các mẫu dài hơn 1,5 mét. Tuy nhiên, trong phân khúc dưới 1,5 mét, cuộc cạnh tranh thường xoay quanh giá rẻ, dẫn đến việc cắt giảm vật liệu hoặc thiết kế đơn giản hóa. Điều này đôi khi chỉ ảnh hưởng ngoại hình, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng và âm thanh. Ví dụ, sử dụng vật liệu cấu trúc kém có thể dẫn đến mất ổn định trong việc giữ âm — điều mà người mua không thể nhận biết cho đến khi quá muộn. Một số điểm cần kiểm tra: chân đàn có đủ chắc không? Bộ bàn đạp có bị xoắn vặn khi đạp không? Giá đỡ nhạc có linh hoạt và bền không?
Đánh Giá Một Số Mẫu Grand Piano Dưới 1,5 Mét
Hiện nay, có khoảng hơn ba chục mẫu đàn grand piano dưới 1,5 mét được sản xuất bởi hơn hai mươi thương hiệu khác nhau. Các thương hiệu được đánh giá — tổng cộng 13 mẫu — là những sản phẩm có mặt tại các đại lý ở các thành phố nơi các tình nguyện viên sinh sống: New York, Chicago, Houston và Denver. Các đại lý đã được yêu cầu chuẩn bị đàn ở trạng thái tốt nhất trước khi trải nghiệm. Các tình nguyện viên được cung cấp danh sách các yếu tố cần quan tâm, nhưng được tự do ghi nhận cảm nhận cá nhân. Do đó, phần trình bày kết quả sẽ có phong cách và độ dài khác nhau.
Yamaha GB1K (1,50 mét)
Đàn Piano Yamaha GB1K
Đây là mẫu đàn duy nhất của Yamaha được sản xuất tại Indonesia và bán tại Mỹ. Cây đàn này được nhận xét âm treble mang đặc trưng Yamaha: sáng, rõ, dễ nghe, nhưng thiếu màu sắc âm thanh và cảm xúc. Khi xuống đến âm trung, âm sắc dần trở nên đục hơn; sau đó, qua một giai đoạn chuyển tiếp khá gồ ghề (giống như trên một cây upright nhỏ), âm trầm trở nên vừa dày vừa mỏng, thiếu độ vang. Bộ cơ hoạt động êm và dễ điều khiển, nhưng hơi "mềm" ở phần trầm. Kiểu dáng đàn đơn giản, thực dụng, có nắp bàn phím tự đóng êm — một chi tiết rất đáng khen vì giúp bảo vệ ngón tay trẻ nhỏ. Tuy nhiên, giá nhạc được cố định — có thể tháo ra khi lên dây nhưng không thể trượt ra trước hay sau. Đây là một cây đàn nhỏ dễ chịu, phù hợp với người mua có ngân sách hạn chế đang tìm kiếm một cây grand nhỏ cho trẻ bắt đầu học nhạc. Tuy nhiên quyết định lắp giá nhạc cố định có thể gây khó chịu vì người chơi khó tìm được vị trí ngồi thoải mái
Hallet, Davis & Co. H-146C (1,45 mét)
Cây đàn này được sản xuất tại Trung Quốc bởi công ty Dongbei Piano trước đây, hiện thuộc sở hữu của hãng Baldwin (và Baldwin thì thuộc tập đoàn Gibson Guitar). Tất cả các quãng âm thanh đều sáng, rõ, sạch sẽ một cách bất ngờ, không bị chói gắt; điểm chuyển tiếp giữa âm trung và trầm không bị lộ rõ. Âm trầm có độ trong trẻo không ngờ sẽ có ở một cây đàn nhỏ như thế này và âm sắc duy trì ổn định từ mezzo piano đến forte. Khi chơi hợp âm quãng tám ở âm trầm thấp nhất, ta có thể nhận ra giới hạn của âm thanh, nhưng không đến mức khiến phần lớn người chơi cảm thấy khó chịu. Cảm giác phím mượt, đều, chắc tay và dễ kiểm soát. Cây đàn có vẻ ngoài và cảm giác cao cấp, quan trọng hơn là âm thanh và cơ phím đều rất ổn so với một cây grand nhỏ. Người chơi có kỹ thuật sẽ có thể khai thác được độ biểu cảm cao từ cây đàn này
Hobart M. Cable GH-42D (1,42 mét)
Mẫu đàn này được sản xuất tại Trung Quốc bởi Sejung, và cũng được bán dưới tên George Steck và Falcone. Âm sắc của đàn nghe có phần “gỗ” ở mức piano đến mezzo forte — như một cây upright cổ — nhưng trở nên hơi chói gắt khi chơi lớn. Âm treble có vẻ hơi lắng và không đều, điều nàysẽ gây khó chịu với người chơi muốn có âm thanh sáng rõ, tinh khiết để chơi nhạc Baroque hoặc Cổ điển sớm. Phần trầm nghe thô và nặng nề, đặc biệt xuống dưới nốt F9 thì âm thanh xuống cấp rõ. Dù vậy, vùng chuyển tiếp giữa âm trung và trầm không quá khó chịu. Về bộ cơ, được đánh giá rằng quá nhẹ và khó kiểm soát. Người chơi nâng cao có lẽ sẽ thấy không hài lòng, vì rất khó kiểm soát âm sắc. Bề mặt phím rất dễ chịu khi chạm vào, nhưng mô tả cơ phím là “lách cách” khi chơi nhanh, người chơi chuyên nghiệp sẽ cảm thấy phiền vì điều này. Mẫu đàn được hoàn thiện bằng veneer gỗ bóng, không có khuyết điểm rõ ràng, và có nắp bàn phím tự đóng. Tuy nhiên, bề mặt vỏ đàn “cảm giác như nhựa,” và toàn bộ vỏ đàn có vẻ thiếu sự tinh tế, tạo cảm giác rẻ tiền.
Taylor TG 145
Mẫu đàn do Brodmann Piano Company sản xuất — một công ty được sáng lập bởi hai cựu giám đốc của Bösendorfer, với mục tiêu kết hợp thiết kế và linh kiện châu Âu cùng sản xuất tại Trung Quốc để tạo ra những cây đàn chất lượng với giá hợp lý. Sau một thời gian thành công với dòng Brodmann, năm nay công ty đã giới thiệu thêm dòng đàn giá rẻ mang tên Taylor.
Với mẫu Taylor TG 145 (1,45 mét), được nhận xét là có âm thanh hay hơn mong đợi từ một cây grand nhỏ, dù không xuất sắc. Độ ngân ở mức khá. Hai quãng tám xung quanh nốt Đô trung nghe dễ chịu, nhưng khi lên cao thì âm treble bắt đầu mỏng đi và sáng quá mức, thậm chí hơi sắc. Âm trầm ổn, nhưng hiện tượng lệch hài âm (inharmonicity) lộ rõ từ nốt Sol 11 trở xuống; các dây bọc phát âm rất gằn, không dễ nghe. Vỏ đàn đơn giản nhưng đẹp mắt. Giá nhạc bằng gỗ được gắn giữa khung kim loại lộ ra hai bên, tùy gu sẽ thấy hoặc là lòe loẹt hoặc hiện đại. Tổng kết lại là tôi sẽ giới thiệu cây đàn này cho những ai có ngân sách hạn chế hoặc cần một nhạc cụ nhỏ gọn. Tuy nhiên, với giá khoảng 200 triệu đồng, mua một cây upright tốt sẽ mang lại trải nghiệm âm nhạc tốt hơn, dù không đẹp bằng. Có phải cây đàn này mang lại niềm vui khi chơi? Không hẳn. Nhưng cũng không gây thất vọng
Brodmann PE 150
Đàn Piano Brodmann PE 150
Với mẫu Brodmann PE 150 (1,50 mét), cây đàn này là một bước nâng cấp rõ rệt so với Taylor, với mức giá cao hơn nhiều (khoảng 325 triệu đồng). Ngay khi chạm hợp âm đầu tiên, tôi đã biết âm thanh và bộ cơ đều đạt tiêu chuẩn cao. Âm thanh ở mọi quãng đều tốt, âm sắc tròn trịa, dễ nghe. Không quá phức tạp hay dày đặc về hài âm, nhưng treble ngọt ngào và trầm đủ mạnh, có âm vực rõ ràng thấp hơn hẳn mẫu Taylor. Về vỏ đàn, họ in logo Brodmann ở bên hông thùng đàn như một cây concert grand. Có thể người mua chuộng thẩm mỹ nội thất sẽ không thích chi tiết này. Dù vậy đây là cây đàn đáng mua thay vì chọn một cây Yamaha hay Kawai cũ 10–20 năm. Cảm giác chơi rất thú vị. Bộ cơ đạt chuẩn cho mọi người chơi, âm sắc đều và tinh tế trên toàn bàn phím.
Pramberger LG-145 và Kohler & Campbell KIG-48
Về mẫu Pramberger LG-145 (1,45 mét), tôi từng chơi nhiều mẫu Pramberger qua các năm, nhưng chưa từng thấy mẫu này. Cây đàn được hoàn thiện sơn bóng màu gỗ gụ, nhìn rất đẹp! Ấn tượng đầu tiên khi chơi là âm trầm ngân vang và dày, như thể mới được voicing lại — thật sự đáng kinh ngạc. Dưới nốt F9, âm thanh không còn rõ ràng, nhưng cũng không bị ù. Âm trầm sống động, âm trung mượt mà, và âm cao tuy không vang như chuông, nhưng rất sạch và hòa quyện tốt với âm trung. Gần như không có sự thay đổi âm sắc ở điểm chuyển giữa bass và tenor. Bộ cơ hơi nhẹ so với sở thích của tôi, nhưng phản hồi tốt từ pianissimo đến fortissimo, và cho phép chạy ngón nhanh. Mẫu Pramberger này vượt xa mong đợi của tôi. Nếu tôi đang cần một cây grand nhỏ, tôi chắc chắn sẽ thử mẫu này
Về mẫu Kohler & Campbell KIG-48 (1,45 mét), cũng do Samick sản xuất, nhận xét tương tự mẫu Pramberger, nhưng âm trầm và treble đều tối hơn một chút. Âm trầm bắt đầu rõ ràng từ nốt Sol 11 trở lên. Mẫu này cũng vượt kỳ vọng của người đánh giá, tuy không nhiều bằng Pramberger.
Theo các nguồn tin, khác với các mẫu Pramberger kích thước lớn vốn dựa trên thiết kế của cố kỹ sư Joseph Pramberger, mẫu grand nhỏ này chỉ là thiết kế có sẵn của Samick được sử dụng qua nhiều năm dưới nhiều thương hiệu khác nhau. Vì vậy, sự khác biệt giữa Pramberger và Kohler & Campbell trong trường hợp này không nằm ở thiết kế, mà có thể do sai lệch trong sản xuất, mức độ chuẩn bị khác nhau từ nhà máy hoặc đại lý, hoặc kết hợp cả ba.
Young Chang Y150 và Weber W150
Đàn Piano Young Chang Y150
Cả hai mẫu đều có vỏ đàn đẹp, chân đàn và bàn đạp chắc chắn, giá nhạc tiện lợi và nắp bàn phím đóng chậm hoạt động hoàn hảo. Mẫu Y150 tôi thử có lớp veneer bên trong rất sang, giống như trên những cây đàn đắt tiền hơn
Ở cả hai mẫu, dây đồng bọc (bass) kéo dài đến nốt F#34 — cao hơn nhiều so với những cây grand dài hơn. Điều này khiến dây bọc rơi vào vùng âm chuẩn (temperament zone), nơi kỹ thuật viên định hình âm gốc của đàn. Việc hòa hợp giữa dây bọc và dây thép trơn vốn rất khó trong vùng này, nhưng Carney ngạc nhiên vì vẫn lên được âm chuẩn mượt mà, không bị ảnh hưởng. Đặc biệt, vùng chuyển tiếp giữa âm trầm và âm trung cực kỳ mượt, sánh ngang — thậm chí vượt — nhiều cây grand dài và đắt tiền hơn.
Âm trầm của cả hai mẫu đầy đặn và tròn tiếng, với chất âm tuyệt vời xuống đến nốt Đô 4 ở mẫu Young Chang và nốt Si 3 ở Weber. Dù hai hoặc ba nốt thấp nhất không quá ấn tượng, nhưng đây là chuyện thường gặp ngay cả ở grand lớn. Bộ cơ của cả hai đàn đều đồng đều, dễ kiểm soát, có thể chơi đa dạng thể loại nhạc kể cả những bản Invention của Bach ở tốc độ cao. Âm vang đều trên toàn dải phím. Duy chỉ có điểm lưu ý là phải cố gắng hơn để làm nổi bật giai điệu ở quãng cao so với âm trung và trầm, nhưng anh cho rằng điều này lại chứng tỏ rằng phần bass và tenor đủ mạnh, có sức vang và độ ngân tốt.
Về sự khác biệt: cả hai mẫu dùng cùng bản đúc và cầu đàn, nhưng hệ thống căng dây khác nhau. Young Chang dùng dây lõi thép lớn hơn, tạo độ căng cao hơn. Kết hợp với kiểu búa đàn khác nhau, hai cây đàn có cá tính âm thanh riêng. Young Chang sáng và nhẹ, có phần mỏng hơn, nhưng vẫn dễ nghe. Weber thì tối và dày hơn, có chiều sâu, dễ thể hiện màu sắc âm thanh hơn và giữ cân bằng tốt hơn giữa treble và bass.
Pearl River GP-150 và GP-142
Đàn Piano Pearl Rver GP150
Tôi không ấn tượng với mẫu Pearl River GP-142 (1,42 mét) vì âm mỏng, vùng chuyển âm rõ rệt và cơ phím có cảm giác lạ (có thể do chiều dài phím ngắn). Nhưng mẫu Pearl River GP-150 (1,50 mét) lại hoàn toàn ngược lại: cơ phím xuất sắc, âm thanh hấp dẫn, đặc biệt là vùng treble từ Đô trung trở lên. Âm trầm bắt đầu rõ từ nốt Rê 6, hơi kém hơn so với Young Chang và Weber. Tuy nhiên, GP-150 có sự cân bằng âm sắc giữa các vùng tốt hơn bất kỳ mẫu nào khác. Một điểm nổi bật là sự hiện diện của cả hệ thống dây cộng hưởng kép phía trước và sau từ nốt Đô thăng 53 trở lên, có thể giúp phần treble của đàn có chất âm đẹp như vậy.
Ritmüller GH-148R
Đàn Piano Ritmüller GH-148R
Ritmüller GH-148R (1,48 mét) — thương hiệu cao cấp của Pearl River được thiết kế lại bởi kỹ sư Đức Lothar Thomma — là mẫu mà tôi rất yêu thích. Bộ phím với các phím đen làm từ gỗ mun thật là bộ cơ mà tôi thích nhất trong toàn bộ loạt thử nghiệm: cảm giác tinh tế, dễ kiểm soát. Ba quãng tám cao nhất cũng có hệ dây cộng hưởng kép, và các chi tiết như bản đúc, cầu đàn, chốt dây và hệ thống dây được hoàn thiện như trên các mẫu đàn cao cấp hơn nhiều. Âm trầm chất lượng cao xuống đến tận nốt La 1, rất hiếm thấy ở bất kỳ cây đàn nào, kể cả loại dài. Dù tổng thể âm trầm chưa bằng Weber hay Young Chang, và vùng chuyển tiếp hơi rõ hơn hai mẫu kia, tôi vẫn cảm thấy yêu thích.
Hailun 151
Đàn Piano Hailun 151
Hailun 151 (1,52 mét) là cây cuối cùng tôi thử nghiệm. Mẫu đàn này gây ấn tượng mạnh không kém. Vỏ trong đẹp, bản đúc hoàn thiện tinh xảo, thường chỉ thấy ở phân khúc cao. Âm thanh trầm ấm như mẫu Weber, nhưng có cá tính riêng, kết hợp hài hòa giữa âm cơ bản và hài âm phụ, tạo nên chất âm tổng thể dễ chịu và phức tạp. Vùng chuyển tiếp chưa mượt bằng một số mẫu khác, nhưng phần bass vẫn rõ ràng đến tận nốt Si 3. Một chi tiết kỹ thuật đáng chú ý là từ nốt Rê thăng 55 trở lên có hệ cộng hưởng kép, với dây phía sau có thể điều chỉnh — góp phần tạo nên âm treble đặc biệt. Bộ cơ dễ kiểm soát, cho phép chơi mọi thể loại nhạc với đầy đủ biểu cảm và sắc thái.
Kết Luận
Sự tiến bộ vượt bậc trong thiết kế đàn grand mini đã giúp loại bỏ nhiều nhược điểm vốn có. Người mua hiện nay có thể tìm thấy những cây đàn nhỏ gọn nhưng vẫn đầy đủ phẩm chất của một nhạc cụ thực thụ. Dù không thể sánh ngang với những đại dương cầm lớn về sức mạnh hay màu sắc âm thanh, nhưng các mẫu đàn dưới 5 feet ngày nay có thể là lựa chọn lý tưởng cho những ai cần tiết kiệm không gian hoặc ngân sách mà vẫn muốn sở hữu một cây đàn grand xứng đáng.
Nếu bạn đang cân nhắc mua một cây đàn grand nhỏ, hãy dành thời gian thử nghiệm nhiều mẫu khác nhau. Mỗi thương hiệu và thiết kế đều mang nét cá tính riêng, và sự lựa chọn cuối cùng nên phản ánh gu thẩm mỹ, cảm giác chơi và nhu cầu thực tế của bạn.
Xem Thêm:
