Dù có ngoại hình tương tự nhau, nhưng piano và đàn harpsichord lại có nhiều sự khác biệt quan trọng tạo nên tính cách riêng biệt và ứng dụng khác nhau cho mỗi loại nhạc cụ.

Sản Xuất Âm Thanh

Sự khác biệt chính giữa piano và harpsichord nằm ở cách chúng tạo ra âm thanh, và sự khác biệt này ảnh hưởng đến kỹ thuật chơi cũng như âm sắc của mỗi nhạc cụ. Cả hai đều được coi là nhạc cụ gõ hoặc dây, vì chúng dựa vào việc gõ (piano) hoặc gẩy (harpsichord) các dây đàn.

Khi bạn nhấn phím trên piano, nó làm cho một chiếc búa gõ vào dây từ dưới. Dây sau đó rung lên, truyền âm thanh đến mặt âm thanh qua ngựa đàn, và mặt âm thanh làm rung không khí để tạo ra âm thanh vang vọng. Cơ chế búa của piano cho phép có sự biến thiên trong cách chơi, bao gồm khả năng điều chỉnh âm lượng và chiều sâu âm thanh.

Trong khi đó, harpsichord (thường dài và hẹp hơn piano) sử dụng cách gẩy dây để tạo âm. Khi bạn nhấn phím, một miếng kim loại (hoặc nhựa) gọi là plectrum nâng lên và gẩy dây tương ứng. Cấu trúc đơn giản hơn của harpsichord hạn chế sự biến thiên về âm lượng.

Lịch Sử và Nguồn Gốc

Harpsichord xuất hiện nhiều thế kỷ trước piano và thực tế, nó đã truyền cảm hứng cho sự ra đời của piano. Harpsichord có một lịch sử lâu dài và đa dạng, nhưng chỉ thật sự phát triển mạnh mẽ vào thời kỳ Baroque, khi mà nhiều nhà soạn nhạc Baroque như Jean-Philippe Rameau, Domenico Scarlatti và Johann Sebastian Bach đã sáng tác cho hoặc chơi nhạc trên đàn harpsichord.

Piano, ngược lại, chỉ được phát triển vào thế kỷ 18 khi Bartolomeo Cristofori cải tiến thiết kế cơ bản của harpsichord. Thiết kế mới "gravicembalo col piano, e forte" (harpsichord với âm thanh mềm và mạnh) bao gồm búa và bộ chặn, hai bàn phím và dải quãng âm 4 quãng.

Tên gọi này sau đó được rút ngắn thành pianoforte, và sau đó là piano, nhấn mạnh vào khả năng thay đổi âm lượng của nhạc cụ này.

Kỹ Thuật và Cách Chơi

Johann Sebastian Bach là một trong những người đầu tiên nhận ra rằng piano đòi hỏi một lực tay mạnh hơn, chủ yếu vì cách nó tạo âm thanh. Ban đầu, điều này là một vấn đề, nhưng việc làm chủ cơ bắp và trí nhớ cơ thể để chơi piano là sự đánh đổi cần thiết để tạo ra âm thanh mềm mại và sâu lắng. Kỹ thuật chơi piano tập trung nhiều vào biến thiên âm lượng và duy trì âm thanh, điều này tạo ra một âm thanh đặc trưng.

Harpsichord, vì không có cơ chế cần thiết để thay đổi âm lượng hoặc duy trì nốt, thay vào đó dựa vào kỹ thuật gẩy để thể hiện nhịp điệu và độ chính xác. Những tác phẩm dành cho harpsichord thường yêu cầu người chơi điều chỉnh nhịp điệu để tạo ra hiệu ứng biểu cảm.

Cấu Tạo

Piano hiện đại (sau năm 1843) có khung kim loại, cho phép tạo ra âm thanh lớn hơn, điều này giúp piano có thể phát huy tối đa khả năng biểu diễn trong những không gian lớn như hội trường hòa nhạc.

Harpsichord, ngược lại, hoàn toàn được làm bằng gỗ, tạo ra âm thanh nhỏ hơn. Đây là lý do tại sao harpsichord thường được chơi trong không gian nhỏ mà không gây phiền hà cho những người xung quanh.

Một điểm khác biệt trong cấu tạo là phím của nhiều cây harpsichord có thiết kế ngược lại so với piano hiện đại. Thay vì các phím trắng bằng xà cừ và phím đen bằng gỗ, harpsichord sử dụng gỗ mun hoặc gỗ hồng thay cho phím trắng, với phím trắng hiếm hoi làm bằng ngà voi.

Số Quãng và Phím

Piano có 88 phím, bao phủ 7 ¼ quãng (từ A0 đến C8), trong khi harpsichord chỉ có 60 phím, trải dài 5 quãng (từ F1 đến F6). Một số harpsichord có 4 hoặc 6 quãng, nhưng 5 quãng là phổ biến nhất.

Âm Thanh và Biến Thiên

Sự khác biệt về âm thanh và biến thiên chủ yếu đến từ cách bạn chơi mỗi nhạc cụ.

Piano không chỉ phụ thuộc vào các nốt nhạc bạn chọn mà còn vào cách bạn chơi chúng. Chỉ cần nhấn nhẹ phím, bạn sẽ có âm thanh nhẹ nhàng hơn, và khi đánh mạnh, âm thanh sẽ sâu lắng hơn. Khả năng kiểm soát âm lượng và tông qua lực tay và chân đạp giúp tạo ra một âm thanh giàu cảm xúc.

Ngược lại, harpsichord không phản ứng với lực, và âm thanh luôn giữ nguyên bất kể bạn chơi mạnh hay nhẹ.

Lên Dây

Piano ít cần phải chỉnh âm hơn harpsichord, và việc lên dây cho piano thường chỉ diễn ra mỗi năm một lần.

Harpsichord có độ căng dây yếu hơn, vì vậy cần phải lên dây thường xuyên, có thể từ 2 tuần đến 2 tháng. Thậm chí sau mỗi buổi biểu diễn, nhạc công có thể phải lên dây lại.

Biểu Tượng Đẳng Cấp

Harpsichord có lịch sử như một nhạc cụ của tầng lớp quý tộc, và nó không chỉ là một nhạc cụ mà còn là một tác phẩm nghệ thuật trong ngôi nhà. Bạn thường thấy nó trong các cung điện và nhà thờ, với thiết kế sang trọng đi kèm.

Piano, đặc biệt là grand piano và baby grand, mang đến không gian sang trọng trong ngôi nhà, nhưng với sự phát triển của công nghệ, nó cũng đã trở nên phổ biến và dễ tiếp cận hơn.