Dây đàn bass đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên âm thanh và cảm giác chơi của cây đàn. Nếu bạn đang cảm thấy choáng ngợp trước vô số lựa chọn dây đàn bass trên thị trường, đừng lo lắng! Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn từng bước để chọn được bộ dây phù hợp nhất cho cả phong cách âm nhạc và cây đàn bass của bạn.

Tần suất thay dây đàn bass lý tưởng là bao lâu?

Việc xác định thời điểm thay dây đàn bass phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm phong cách âm nhạc bạn chơi và tần suất sử dụng đàn. Bạn có thể từng nghe những câu chuyện về những tay bass không thay dây đàn trong nhiều thập kỷ. Thường thì đây là những người yêu thích âm thanh phẳng (flat), không có âm rung thừa - đặc trưng của dòng nhạc soul thời kỳ đầu. Nghe các bản thu âm Motown và Stax cũ, bạn sẽ dễ dàng nhận ra âm thanh này: một tiếng trầm đục, ít cộng hưởng hoặc thậm chí không có. Âm thanh "chết" mà bạn nghe thấy có thể đến từ những dây đàn cũ, đã sử dụng lâu năm. Một số người chơi nhạc yêu thích âm thanh này vì nó mang đến sự ấm áp, hoài cổ. 

Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng dây đàn cũ kỹ và rỉ sét rất có thể sẽ làm hoen ố cả phím đàn và pickup - gây ra thiệt hại tốn kém hơn nhiều so với việc mua một bộ dây mới.

Dây nickel là lựa chọn phù hợp nếu bạn mong muốn âm thanh "thunk" trầm đục cho cây đàn bass của mình. Một lựa chọn khác là thêm một miếng nỉ làm giảm âm tạm thời vào phần ngựa đàn để tạo ra tiếng đàn đục hơn. Một số đàn bass Rickenbacker thậm chí còn có bộ giảm âm tích hợp sẵn trên ngựa đàn để tái tạo âm thanh bass cổ điển.

Nếu bạn chơi nhạc rock, pop, jazz, fusion, reggae, hoặc đặc biệt là funk, bạn sẽ cần âm bass có nhiều cá tính và sắc thái hơn. Dây đàn cũ không thể mang lại độ vang, độ mạnh và âm sắc phong phú đa âm như dây đàn mới. Giống như việc lau sạch kính chắn gió sau một thời gian dài bám bụi mù, việc lắp một bộ dây đàn mới cho đàn bass của bạn có thể khiến bạn ngạc nhiên bởi độ sáng của chúng.

Dây đàn mới thường có âm thanh hơi sáng và chói tai hơn so với dây cũ. Tuy nhiên, đây là điều hoàn toàn bình thường và bạn không cần lo lắng. Âm thanh sẽ dần trở nên êm dịu hơn sau khi bạn chơi đàn nhiều hơn. Ngoài ra, dây đàn mới cũng có xu hướng bị giãn ra nhanh hơn so với dây cũ, do đó bạn cần lên dây lại thường xuyên hơn để đảm bảo âm chuẩn của đàn. Vì những đặc điểm này, việc lắp dây đàn mới trước bất kỳ buổi diễn nào là điều rất quan trọng.

Tuy nhiên, sau khi lắp dây mới, bạn nên cho dây đàn có thời gian để ổn định độ căng trước khi thực hiện bất kỳ điều chỉnh nào về âm chuẩn. Điều này sẽ giúp đảm bảo độ chính xác và tính ổn định của âm thanh khi bạn chơi đàn.

Chọn dây đàn bass phù hợp: Hướng dẫn chi tiết

Khi mua dây đàn bass, bạn cần cân nhắc những yếu tố quan trọng sau:

• Số dây đàn: Bass điện thường có 4 dây, nhưng cũng có loại 5 dây và 6 dây.
• Chiều dài cần đàn: Chiều dài cần đàn ảnh hưởng đến kích thước dây đàn phù hợp.
• Phong cách chơi và thể loại nhạc: Bạn chơi rock, jazz, funk hay nhạc khác? Mỗi thể loại đòi hỏi âm sắc khác nhau.
• Tần suất chơi đàn: Bạn chơi thường xuyên hay thỉnh thoảng? Dây đàn mới cần thay thế thường xuyên hơn.
• Âm sắc mong muốn: Bạn muốn âm thanh sáng, ấm, dày hay đặc biệt nào khác?

Những yếu tố này phụ thuộc vào:

• Độ dày dây (String gauge): Dây dày cho âm trầm, rõ ràng hơn nhưng khó bấm. Dây mỏng dễ bấm hơn nhưng âm thanh nhỏ hơn.
• Chất liệu dây (String construction materials): Thép không gỉ cho âm sáng, nickel cho âm ấm, monel cho âm dày…
• Loại quấn dây (Type of string winding): Ảnh hưởng đến độ sáng, độ bền và cảm giác chơi.
• Lớp phủ dây (The type of coating, if any): Giúp dây bền hơn, giảm tiếng ồn ngón tay nhưng có thể ảnh hưởng âm sắc.

Chọn dây đàn theo chiều dài cần đàn (Scale Length)

Chiều dài cần đàn (scale length) là khoảng cách đo từ ngựa đàn đến khóa đàn ở cuối cần. Nhiều loại dây đàn bass được bán với chiều dài cụ thể để phù hợp với chiều dài cần đàn của bạn. Các loại chiều dài phổ biến nhất là: ngắn (short), trung bình (medium), dài (long) và siêu dài (extra long hoặc super long).

Hầu hết đàn bass như Fender Precision và Jazz Bass đều có chiều dài cần đàn 34 inch - được coi là loại dài (long scale). Đàn bass ngắn (short scale) ít phổ biến hơn, ví dụ như model đàn bass "violin" của Hofner với chiều dài cần 30 inch và đàn bass Gibson EB với chiều dài 30.5 inch. Đàn bass 5 dây và 6 dây thường có chiều dài cần 35 inch trở lên.

Nếu bạn không chắc chắn, hãy kiểm tra trang web của nhà sản xuất đàn hoặc đo khoảng cách giữa khóa đàn và ngựa đàn. Tuy nhiên, nếu dây đàn được luồn qua thân đàn, thì việc đo đạc sẽ phức tạp hơn một chút nên cần đo chính xác dây trầm nhất đã tháo ra khỏi đàn.

Đầu tiên, với các dây đàn vẫn được lắp trên cây đàn, hãy đánh dấu chính xác điểm tiếp xúc của các dây đàn với ngựa đàn. Sau đó, tháo tất cả các dây đàn ra khỏi cây đàn. Tiếp theo, đo khoảng cách từ đầu trong của đầu dây đàn tròn (ball end) đến điểm bạn đã đánh dấu trên khóa đàn ở bước trước. Số đo này chính là chiều dài chuẩn của dây đàn cần mua thay thế. Lưu ý đo cẩn thận để có được số liệu chính xác, điều này sẽ giúp đảm bảo dây đàn mới vừa khít và mang lại hiệu suất tối ưu cho cây đàn bass của bạn.

D'Addario phân loại dây đàn bass theo chiều dài cần đàn như sau (thông số này tương tự với hầu hết các nhà sản xuất khác):

• Ngắn (Short): Dưới 32 inch
• Trung bình (Medium): Từ 32 inch đến 34 inch
• Dài (Long): Từ 34 inch đến 36 inch
• Siêu Dài (Super Long): Từ 36 inch đến 38 inch

Mặc dù bạn có thể cắt dây đàn bass để đạt được chiều dài mong muốn, nhưng điều này có thể khiến lớp quấn bị bong ra khỏi lõi dây. Ngoài ra, nhiều nhân viên kỹ thuật guitar và bass cũng cho rằng việc quấn dây thừa quanh trục lên dây có thể làm giảm âm sắc và gây ra lỗi intonation (âm chuẩn). Bạn cũng có nguy cơ dây bị tuột ra khỏi trục tuning post khiến âm sắc đột ngột thay đổi - điều này có thể khá tai hại khi đang biểu diễn.

Thông thường, dây đàn dành cho chiều dài cần đàn cụ thể sẽ được thiết kế thon dần ở hai đầu để dễ dàng quấn quanh trục lên dây và phần ngựa đàn giúp độ ngân vang tốt hơn. Đối với những dây đàn có lớp lụa ở hai đầu, hãy đảm bảo phần lụa này không tiếp xúc với ngựa đàn hoặc khóa đàn vì chúng có thể ảnh hưởng đến âm sắc.

Độ dày dây đàn bass (Bass String Gauges)

• Dây dày (thông số gauge cao): Âm sắc trầm hơn, phong phú hơn nhưng khó bấm hơn.
• Dây mỏng (thông số gauge thấp): Dễ bấm hơn nhưng âm sắc sáng hơn, ít trầm ấm.

Hầu hết các bộ dây bass 4 dây cỡ trung bình có độ dày dây nằm trong khoảng .045 và .105. Tuy nhiên, trên thị trường có rất nhiều loại dây với độ dày khác nhau. Dưới đây là một số loại độ dày dây phổ biến dựa trên cách phân loại trọng lượng của các nhà sản xuất:

Một số nhà sản xuất dây đàn áp dụng phương pháp kết hợp linh hoạt để tạo ra các bộ dây. Ví dụ, bạn có thể tìm thấy bộ dây 4 dây với dây G và D có trọng lượng trung bình trong khi dây A và E mỏng hơn, thường thấy trong các bộ dây nhẹ. Tương tự, một bộ dây 5 dây thông thường có thể chứa dây B nặng hơn với độ dày 0,130.

Một số tay bass thích mua từng dây riêng lẻ với độ dày phù hợp với sở thích của họ thay vì bị giới hạn trong các độ dày có sẵn trong bộ dây.

Không có công thức đơn giản nào có thể cho bạn biết dây nào sẽ nghe hay nhất với tai bạn và cảm giác thoải mái nhất cho ngón tay bạn. Giống như với các thành phần và lớp quấn dây khác nhau, thử nghiệm là chìa khóa để tìm ra độ dày dây phù hợp. Điểm khởi đầu tốt là một bộ dây trung bình - với trọng lượng phổ biến nhất được lắp sẵn trên đàn bass mới.

Phương pháp quấn dây đàn bass (Bass String Construction Methods)

Hầu hết dây đàn bass điện đều có lớp quấn bên ngoài quanh lõi dây thép. Kim loại quấn phổ biến nhất là thép không gỉ và nickel. Loại vật liệu quấn ảnh hưởng đến cả cảm giác chơi và âm sắc của dây.

Dưới đây là các loại quấn dây phổ biến nhất:

• Roundwound: Đây là loại dây phổ biến nhất, có lớp quấn tròn (roundwound) được làm từ thép không gỉ hoặc nickel. Thép không gỉ mang lại âm thanh sáng hơn, to hơn, phù hợp cho các kỹ thuật slap và popping. dây quấn tròn (roundwound) ban đầu được phát triển bởi công ty Rotosound của Anh dành cho John Entwistle, tay bass của The Who, người mong muốn âm sắc rõ ràng giống như piano, để bổ sung cho phong cách chơi bass lead của mình. dây quấn tròn (roundwound) được ưa chuộng bởi các tay bass rock và funk, có bề mặt gồ ghề hoặc phát ra tiếng lạo xạo như cạnh của đồng xu. 

• Flatwound: Phổ biến với những người chơi bass theo phong cách jazz và kiểu cổ điển, chúng có dây lõi thép được quấn bằng dây dẹt có cảm giác mượt mà và tạo ra âm thanh êm dịu, tròn trịa hơn dây quấn tròn. Dây quấn phẳng là loại dây bass duy nhất có sẵn cho đến những năm 1960 khi dây quấn tròn được phát triển và vượt qua chúng về mức độ phổ biến. Tuy nhiên, chúng vẫn tiếp tục được sử dụng bởi những người chơi nhạc jazz, country và blues bass. Chúng cũng thường được sử dụng trên các cây bass không phím vì lớp hoàn thiện mượt mà hơn của chúng khiến bàn phím ít bị mài mòn hơn.

• Groundwound: Còn gọi là Half round được sản xuất giống như groundwound, nhưng sau đó được mài hoặc ép để tạo ra bề mặt phẳng một phần giúp giảm tiếng ồn và mòn phím đàn trong khi vẫn mang lại phần lớn độ sáng của dây quấn tròn.

• Tapewound: Đây là loại dây bass ít phổ biến nhất, có một lớp nylon được quấn quanh dây kim loại. Bên cạnh việc cho cảm giác chạm phím đàn mềm mại nhất, chúng tạo ra âm sắc tối và êm dịu, tương tự như âm thanh của đàn contrabass (upright bass). Chúng thường có màu đen.

• Taperwound: Không nên nhầm lẫn với tapewound, taperwound có sẵn với tất cả các phương pháp quấn được đã được đề cập ở phần trên. phần đầu dây (gần tuner) có đường kính lớn hơn so với phần cuối (gần ngựa đàn) và thiết kế này sẽ giúp cải thiện độ ngân. Điều đặc biệt quan trọng là mua dây quấn thon dần phù hợp với chiều dài cần đàn của bạn để phần thon dần của dây nằm đúng vị trí.

Chất liệu dây đàn Bass và ảnh hưởng đến âm sắc

Chất liệu dây đàn Bass cũng ảnh hưởng đến cảm giác chơi, âm sắc và độ bền của dây. Dưới đây là đặc điểm của các chất liệu phổ biến nhất:

• Thép mạ Nickel (Nickel-Plated Steel): Đây là loại dây phổ biến nhất, chúng mang lại cảm giác thoải mái khi chơi và âm sắc sáng. Thích hợp cho nhiều phong cách nhạc khác nhau.
• Nickel nguyên chất (Pure Nickel): Ít từ tính hơn dây thép, tạo âm sắc ấm áp, hoài cổ. Thường được dùng để chơi nhạc Pop, Rock, Country của thập niên 50 và 60.
• Thép không gỉ (Stainless Steel): Âm sắc rất sáng và chống ăn mòn tốt. Phổ biến với người chơi Rock, Jazz và Metal.
• Thép mạ Đồng (Copper-Plated Steel): Giữ được độ sáng của dây thép, lớp mạ đồng mỏng tạo ra âm thanh phong phú.
• Dây đàn phủ Polymer: Nhiều nhà sản xuất sử dụng lớp phủ tổng hợp để kéo dài tuổi thọ dây bằng cách chống ăn mòn. Ảnh hưởng đến âm sắc tùy thuộc vào từng nhà sản xuất.
• Dây đàn bass phủ màu: Bên cạnh các loại dây bass truyền thống, một số nhà sản xuất còn sản xuất dây đàn bass phủ màu. Lớp phủ này thường chứa các chất tạo màu, không chỉ tăng tính thẩm mỹ cho cây đàn bass của bạn mà còn có thể giúp kéo dài tuổi thọ dây và mang lại cảm giác chơi mượt mà.