Câu trả lời là có. Mặc dù các nghệ sĩ piano nổi tiếng đã đạt đến trình độ cao với khả năng biểu diễn các bản concerto hay các tác phẩm của Bach, Beethoven, thật khó để tưởng tượng rằng họ từng bắt đầu từ những kỹ năng cơ bản như học các nốt nhạc, gam và cách đặt tay. Tuy nhiên, khi họ đã ở đỉnh cao sự nghiệp, liệu họ còn luyện tập gam nữa không?

Các nghệ sĩ piano chuyên nghiệp vẫn luyện tập gam để hoàn thiện kỹ năng suốt sự nghiệp. Gam là một phần quan trọng trong quá trình luyện tập ban đầu của họ. Chúng là nền tảng trong việc học bất kỳ nhạc cụ nào, giúp phát triển tốc độ, nhận thức về các nốt nhạc và là một bài khởi động tuyệt vời.

Gam Là Gì?

Nếu bạn đã từng học lý thuyết âm nhạc, có thể bạn đã biết rằng các loại gam rất đa dạng và phức tạp, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một tác phẩm âm nhạc.

Một gam bao gồm các nốt nhạc được sắp xếp theo độ cao để tạo thành các giai điệu và hòa âm. Từ "gam" bắt nguồn từ từ "scala" trong tiếng Latinh, có nghĩa là thang. Hãy tưởng tượng gam như một thang nốt nhạc, được sắp xếp thành các nhóm khác nhau.

Mỗi gam đại diện cho các bậc âm nhạc khác nhau. Mỗi bậc có một tên gọi cụ thể, ví dụ:

Bậc 1: Tonic (nốt gốc)

Bậc 2: Supertonic

Bậc 3: Mediant

Bậc 4: Subdominant

Bậc 5: Dominant

Bậc 6: Submediant

Bậc 7: Leading note (nốt dẫn)

Tùy vào loại gam, thứ tự các bậc này có thể thay đổi. Các nốt (cả bước đầy đủ và bước nửa) được sử dụng để xác định mẫu của gam theo nốt gốc.

Tầm Quan Trọng Của Gam

Gam không chỉ tạo ra các nốt nhạc và mô hình trong mỗi bài hát, mà còn là nền tảng để xây dựng các nhóm nốt gọi là "hợp âm" trong âm nhạc. Gam giúp thiết lập tâm trạng cho tác phẩm, thu hút người nghe qua cách thể hiện của người chơi, và mang lại sự liền mạch dễ chịu.

Gam phân loại các tập hợp nốt nhạc giúp các nhạc sĩ và người sáng tác có thể sáng tạo với chủ đích khi soạn nhạc.

Tại Sao Luyện Tập Gam Lại Quan Trọng?

Gam là một phần thiết yếu trong quá trình luyện tập bất kỳ nhạc cụ nào, và bất kỳ giáo viên piano nào cũng sẽ khuyến khích học viên luyện tập chúng cùng với các bài tập arpeggio.

Chúng là những bài tập kỹ thuật giúp bạn di chuyển ngón tay nhanh chóng trên phím đàn một cách kiểm soát và phát triển sức mạnh ngón tay cùng với trí nhớ cơ bắp. Điều này dẫn đến sự cải thiện về độ linh hoạt và chính xác trong tay, hai kỹ năng rất quan trọng đối với người chơi nhạc cụ!

Gam cũng có thể được sử dụng như một phần của chế độ luyện tập có chủ đích, khi bạn có thể đặt ra mục tiêu và đo lường tiến bộ. Ví dụ, bạn có thể thiết lập nhịp độ ở 60bpm và giữ nhịp, đầu tiên với một tay, sau đó với tay còn lại, và cuối cùng là cả hai tay cùng nhau. Khi bạn đã làm chủ được, bạn có thể tăng nhịp độ hoặc thay đổi sang một gam khó hơn.

Một lợi ích khác khi luyện tập gam là giúp phát triển khả năng nghe nhạc. Khi chơi một gam, âm thanh sẽ khác biệt so với khi bạn chỉ chơi các nốt nhạc rời rạc. Điều này bởi vì gam được xây dựng từ các khoảng cách (intervall) cụ thể, tạo ra sự hài hòa dễ chịu và giúp sáng tác hòa âm cho các tác phẩm.

Mặc dù các nghệ sĩ piano nổi tiếng không luyện tập gam trong thói quen hàng ngày sau khi đã đạt đến trình độ thượng thừa, nhưng bạn có thể chắc chắn rằng họ đã dành rất nhiều thời gian để luyện tập gam mỗi ngày trong giai đoạn họ học hỏi và rèn luyện nghề.

Các Loại Gam Chính

Joshua Ross, một nghệ sĩ piano chuyên nghiệp với hơn 15 năm kinh nghiệm giảng dạy, chỉ ra rằng có hơn 48 loại gam âm nhạc thường được sử dụng trong các sáng tác. Những gam này bao gồm 7 bước từ nốt gốc ban đầu và lên đến một quãng tám cao hơn. Các gam này có thể ở dạng trưởng (major) hoặc thứ (minor).

Gam Trưởng

Gam trưởng được định nghĩa là một gam diatonic, tức là một gam có bảy nốt nhạc khác nhau. Mỗi gam trưởng theo cùng một công thức về các nốt.

Bắt đầu từ nốt gốc, bạn di chuyển lên theo bảy bước sau cho đến khi đạt đến nốt gốc một quãng tám cao hơn:

Bước toàn (tone)

Bước toàn (tone)

Bước nửa (semitone)

Bước toàn (tone)

Bước toàn (tone)

Bước toàn (tone)

Bước nửa (semitone)

Công thức này sẽ tạo ra bất kỳ gam trưởng nào bạn muốn, dựa trên nốt gốc đã chọn. Trong số 12 gam trưởng, có bảy gam bắt đầu từ phím trắng, còn lại năm gam bắt đầu từ phím đen.

Các gam trưởng bao gồm:

Phím trắng: C trưởng, G trưởng, D trưởng, A trưởng, E trưởng, F trưởng, B trưởng.

Phím đen: Bb trưởng, Eb trưởng, Db/C# trưởng, Ab/G# trưởng, Gb/F# trưởng.

Gam Thứ

Trong khi có một công thức duy nhất để tạo ra gam trưởng, gam thứ lại có ba biến thể: gam thứ tự nhiên, gam thứ hòa âm và gam thứ giai điệu.

Gam thứ có thể tạo ra âm thanh u sầu hơn, và việc chọn biến thể phù hợp có thể giúp soạn thảo giai điệu chính xác hơn.

Cả gam thứ hòa âm và thứ tự nhiên đều thay đổi một hoặc hai nốt trong gam thứ tự nhiên. Gam thứ hòa âm theo sáu nốt đầu tiên của gam thứ tự nhiên nhưng thêm một bước nửa (semitone) vào nốt thứ bảy.

Gam thứ giai điệu có một chút phức tạp hơn, vì khi đi lên, nó thay đổi các nốt so với khi đi xuống. Khi đi lên, gam thêm một bước nửa vào bậc thứ 5 và giảm một bước nửa ở bậc thứ 7.

Các Loại Gam Khác, Arpeggio

Các gam trên bao gồm những loại cơ bản, tuy nhiên không dừng lại ở đó. Còn rất nhiều loại khác như gam chromatic, gam toàn tông (whole tone) và gam ngũ cung (pentatonic). Bên cạnh các gam, các nhà soạn nhạc và người sáng tác cũng sử dụng vòng chu kỳ của các quãng năm (Circle of Fifths) để sáng tác âm nhạc.

Gam Chromatic

Bao gồm tất cả 12 nốt trong các quãng. Mỗi quãng là một bước nửa từ nốt trước đó, từ đó bạn sẽ tiếp tục lên dần cho đến khi quay lại nốt gốc ở quãng tám cao hơn.

Gam Toàn Tông (Whole Tone Scale)

Khác với gam chromatic sử dụng tất cả 12 nốt và bán cung giữa mỗi nốt, gam toàn tông sử dụng các nốt cách nhau một bước toàn tông. Gam này bao gồm sáu nốt để hoàn thành chu trình. Vì chỉ có sáu nốt, gam toàn tông được phân loại là gam hexatonic (gam sáu nốt).

Gam Ngũ Cung (Pentatonic Scale)

Gam ngũ cung là một dạng gam khác có hai loại: trưởng và thứ, với tổng cộng 5 nốt để đạt đến quãng tám gốc.

Cả hai loại gam ngũ cung đều có công thức riêng biệt:

Gam trưởng ngũ cung (Major Pentatonic): Toàn, Toàn, Toàn + Bán, Toàn, Toàn + Bán

Gam thứ ngũ cung (Minor Pentatonic): Toàn + Bán, Toàn, Toàn, Toàn + Bán, Toàn

Gam ngũ cung rất phổ biến và được sử dụng rộng rãi trong nhiều thể loại âm nhạc nhờ vào tính đơn giản và dễ dàng ứng dụng.

Arpeggio

Arpeggios là các hợp âm được chơi lần lượt từng nốt thay vì cùng một lúc. Arpeggio giúp nhạc sĩ dễ dàng kết nối các hợp âm trong các sáng tác và tạo ra những chuyển tiếp mượt mà trong các tác phẩm âm nhạc.

Circle of Fifths

Vòng chu kỳ của quãng năm là một sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa các nốt trong gam chromatic. Các nốt di chuyển theo chiều kim đồng hồ, và nốt tiếp theo là quãng năm tự nhiên (7 bán cung) của gam trước đó.

Cách Ghi Nhớ Các Gam Piano

Một trong những cách dễ dàng để ghi nhớ các gam piano là sử dụng các công thức đặc trưng của mỗi gam. Khi bạn học thuộc công thức, bạn có thể bắt đầu từ bất kỳ nốt nào và áp dụng công thức để tạo ra gam đó.

Bạn cũng có thể đầu tư vào các sách lý thuyết âm nhạc để luyện tập và ghi nhớ các gam piano. Một số tài liệu tham khảo tốt bao gồm The Piano Book for Adult Beginners của Damon Ferrante và The Complete Book of Scales, Chords, Arpeggios & Cadences của Willard A. Palmer, Morton Manus, và Amanda Vick Lethco.

Kết Luận

Dù bạn ở trình độ nào, việc luyện tập gam là một phần không thể thiếu trong hành trình chơi piano của bạn. Tuy nhiên, bạn sẽ cần nỗ lực và kiên nhẫn để đạt được sự thành thục và ứng dụng thực tế.

Các nghệ sĩ piano chuyên nghiệp vẫn sử dụng gam trong các bài khởi động hiệu quả và luôn tìm cách hoàn thiện kỹ năng của mình.

Ban đầu, việc luyện tập gam có thể khiến bạn cảm thấy khó khăn, nhưng khi ghi nhớ các công thức và luyện tập đều đặn, bạn sẽ cảm thấy thoải mái hơn.

Không có gam, âm nhạc sẽ trở thành một mớ hỗn độn của các nốt nhạc không theo trật tự hay thiết kế nào. Gam giúp chúng ta cảm nhận và kết nối với những cảm xúc, tâm trạng đa dạng mà âm nhạc mang lại.